U okviru rubrike „Lični stav“ pročitajte tekst gospodina Miloša Pavkovića, člana Statutarne komisije Udruženja Kraljevina Srbija – „Problem srpskog monarhizma“.
Imajući u vidu sveobuhvatniu situaciju u Srbiji od zavođenja republikanskog oblika vladavine pa sve do danas, monarhizam u Srbiji se susreće sa brojnim kako unutrašnjim tako i spoljašnjim problemima. Ovo pitanje je veoma složeno i zahteva jedno duboko razmatranje svih neposrednih i posrednih činilaca koji su imali uticaj na njegov razvoj. Pokušaću da iz svog ugla dam jedan presek aktuelne situacije sa istorijskim osvrtom na ovu problematiku.
Na Drugom zasedanju AVNOJ-a 1943. godine donesene su odluke ustavnog značaja na kojima će se u budućnosti temeljiti nova Jugoslovenska država. Iako bez potrebnog legitimiteta, komunističko rukovodstvo, pokazuje svoje pravo lice i usred svetskog rata donosi odluke koje se ne odnose na dalje vođenje ratnih operacija već odlčuje o oduzimanju prava zakonitoj vladi Kraljevine Jugoslavije u izbeglištvu i o zabrani povratka u zamlju kralju Petru II Karađorđeviću.
Kao odgovor na Drugo zasedanje AVNOJ-a, demokratske snage u Jugoslaviji organizuju Svetosavski kongres u selu Ba, 1944. godine na kome su odbačene odlike AVNOJ-a. Baško savetovanje je zvanično počelo 26. januara 1944. kome je prisustvovalo 294 delegata, predstavnika svih političkih partija Kraljevine Jugoslavije osim komunističke na čemu je i temeljilo svoj legitimitet. Doneta je deklaracija od 18 tačaka između kojih izdvajam:
- Kongres ostaje svojim odlukama veran svom vrhovnom zapovedniku Nj. V. Kralju Petru II Karađorđeviću i ustavnom i zakonitom poretku Jugoslavije.
- Kongres konstatuje da je Kralj Petar II Karađorđević narodni kralj po ustavu i zakonima Jugoslavije, i da je on po njima obavezan na vršenje svih kraljevskih dužnosti.
- Kongres je najodlučnije osudio akciju komunističke stranke Jugoslavije, koja se svojim odlukama na zasedanju u Jajcu 1943. odvojila od opštenarodne linije, stvorila svoju partisku vojsku i čine napore da guši državni i ustavni poredak, dograbi vlast i zavede diktaturu u Jugoslaviji.
I pored toga, imajući u vidu situaciju na međunarodnom planu, i dogovore velikih sila donete na Teheranskoj konferenciji, monarhija u Jugoslaviji je bila osuđena na propast nezavisno od težnji njenih naroda a prvenstveno Srpskog koji je duboko bio odan svojoj narodnoj dinastiji i monarhiji.
Na izborima za Ustavotvornu skupštinu, održanim 11. Novembra 1945. godine, lista Narodnog fronta odnela je pobedu, pod velom senki ćoravih kutija. Na prvoj sednici Ustavotvorne skupštine donesena je Deklaracija o proglašenju FNRJ, kojom je i formalno ukinut monarhistički oblik vladavine i na ovaj način je ozakonjen teror novih komunostičkih vlasti sprovođen od oslobođenja pa sve do organizovanja pomenutih izbora, a isto tako ostvarila se i nova podela svera uticaja u posleratnoj Evropi.
Evidentno je da je monarhija u Jugoslaviji ukinuta nasilno, nelegalno, uz pomoć vešte političke manipulacije, podržane terorom novih prelaznih vlasti prema svim elementima društva koji bi se mogli okarakterisati kao reakcija, podržani prvenstveno Sovjetskom Crvenom armijom u danima oslobođenja i indolentntnim stavom i nezainteresovanošću zapadnih sila, Velike Britanije i Sjedinjenih Američkih Država prema budućem obliku društvenog i državnog uređenja u Jugoslaviji.
Nova Jugoslavija je postavila svoje temelje na humkama, političkih i ideoloških protivnika novog režima i svih onih uglednih građana koji su mogli da podignu svoj glas protiv novog republikanskog, komunističkog oblika državnog uređenja koji nije imao nikakvo utemeljenje u tradiciji i kulturi Srpskog naroda. U tim humkama je sahranjena i demokratija u svom pojavnom obliku ustavne parlamentarne monarhije, koja je proizašla kroz 150 godina dugu borbu Srpskog naroda za konačno oslobođenje i kulturno, geografsko i političko ujedinjenje svih krajeva u kojima žive Srbi, u jednu jedinstvenu državu koju će voditi dinastija koja je proistekla iz naroda u onim trenucima kada je počinjalo da se gradi ovo veliko delo. Kako je Srpska dinastija svoje uporište temeljila na istorijskom pravu koje joj je sam narod darovao, novi režim morao je da ukloni sve narodne prvake jer su upravo oni bili glavni oslonac monarhizma kao izvornog i narodnog oblika državnog uređenja u Srbiji kako u novom veku tako i u celokupnoj istoriji.
Komunističke vlasti su kako bi održale svoj novouspostavljeni poredak počele sa ekspresnom produkcijom radničke klase, i sistematskim uništavanjem sela, što se vidi kroz proces nacionalizacije poljoprivrednog zemljišta i agrarne reforme koji su do krajnjih granica usitnili seljački posed i doveli ga na rub egzistencije. Gradovi su se pravili stihijski, industrija se razvijala po ključu, infrastruktura je slabo razvijana, što je sve dovelo do kolapsa privrede u kasnijim godinama. Kako bi opstala, zemlja se zaduživala prvenstveno na zapadu, i time potpala pod njegov uticaj i postala eksponent zapadne politike u odnosima sa SSSR om , zemljama trećeg sveta i nesvrstanima.
U ovakvoj situaciji monarhija u Jugoslaviji nije imala nikakve šanse za obnovu jer je novi režim bio u službi zapadnih sila i u potpunosti je odgovarao njihovom interesu, da se pod plaštom komunizma modeluje jedan marionetski režim koji će obavljati zadatak okupljanja nesvrstanih zemalja u poseban blok kako one ne bi po automatizmu prišle SSSR u i na taj načinojačale njegovu poziciju u Hladnom ratu.
Padom Berlinskog zida i raspadom SSSR a, situacija se menja. Kako je komunistička Jugoslavija odigrala svoju misiju i više nikom nije bila potrebna. Ekonomski nesamostalna, brzo se urušila u sopstvenim slabostima, koje su se ogledale u nerešenom nacionalnom pitanju i separatističkim težnjama pojedinih naroda i pokušajima revidiranja postojećeg sistema u smeru tržišne privrede i demokratije koje njeno komunističko rukovodstvo nije moglo da reši, već je slepo branilo svoju ideologiju verujući u mogućnost čuda i opstanka režima nezavisno u odnosu na moguće posledice.
Uspostavljanjem višestranačja, posetom Nj.K.V. Prestolonaslednika Aleksandra II Srbiji, ponovo se probudila u delu srpskog društva želja za uspostavljaenjm starog poretka i ukazala se realna šansa za povratak monarhije. Nespremnost lidera opozicije i nedostatak vizije u kom pravcu žele da idu, njihovo neiskustvo, unutrašnja podeljenost i sukobljenost novih demokrata proizašlih iz liberalnih struja komunističke partije i starih patriota odanih monarhizmu i izvornoj demokratiji dovela je do rasipanja narodne energije za čitavu narednu deceniju u kojoj će Srpski narod doživeti ogromna stradanja i moralnu štetu kao nikad u celokupnoj svojoj istoriji. Novi nacionalisti izašli ispod mantre i u kostimografiji komunističkih filmova zadali su veći udarac monarhizmu od same propagande njenih protivnika. U celokupnom ovom zamešateljstvu, ogromnoj ekonomskoj krizi koja je proizvela i moralnu narod je u potpunosti smeo s uma velika pitanja i sveo se na razmišljanje o pukom preživljavanju.
U post petooktobarskoj Srbiji, dolazi do određene normalizacije društvenih odnosa i povratka Nj.K.V. Prestolonaslednika Aleksandra II u svoju otadžbinu. Posle početnog ushićenja dolazi do značajnog pada vere naroda u povratak monarhije. Kako su se nade u brzi preporod društva gubile i narod je krenuo da zapada u letargiju i apatiju po svim političkim pitanjima. Nove, mlade generacije pokazuju odsustvo interesovanja za pitnje državnog uređenja Srbije i priče njihovih predaka slušaju kao pripovetke iz davne prošlosti. Pojedine grupe ljudi i pored svega ulažu maksimalne napore u pokušaju da se promoviše ideja monarhije, što nailazi na prepreke, kao materijalne tako i svake druge vrste.
Isto tako samtram da se jedan od ključnih problema srpskog monarhizma nalazi u tome što naša monarhistička elita nije učinila gotovo nitša, izuzimajući časne pojedince, za povtatak monarhije, već je isključivo gledala lični interes. Gradivši svoje karijere u okviru postojeće republike, predstavnici ove elite su stekli beneficije kojih nisu spremni da se odreknu, iz ličnih i sebičnih pobuda, a zarad ostvarivanja nekog budućeg maglovitog cilja, dajući time legitimitet ovakvom sistemu. Deklarativno ostajući monarhistička, ova elita je postala balast razjedinjenim monarhistima, umesto da ih objedini i povede ka ostvarenju ove ideje, značajno je doprinela njenom urušavanju.
Miloš Pavković, član Statutarne komisije, član Izvršnog odbora i predsednik GO Beograd Udruženja Kraljevina Srbija
Tekstovi u rubrici Lični stav predstavljaju izraz autora i nisu zvanični stavovi Udruženja Kraljevina Srbija.
No Comments